Roza, e cila mund të kthejë kohën pas më shumë se një miliard vjet, dikur ishte ngjyra e gjuetarëve të egër të lashtë, grave të fuqishme franceze dhe po, djemve

A mund të jetë rozja ngjyra më e vjetër e Tokës? Ky është implikimi i një studimi të vitit 2018 që gjeti pigmente rozë të ndezura në shkëmbinjtë 1.1 miliardë-vjeçar, falë fosileve të miliarda cianobaktereve të vockla që dikur dominonin oqeanet.

Bota natyrore është pikturuar prej kohësh me çdo permutacion të rozës, qoftë të ngulitura thellë në shkëmbin e lashtë, të luajtura nga flamingo të uritura për karkaleca, apo thjesht duke u ngjitur në brigjet e plazheve me rërë rozë të Bermudës. Ka shkruar National Geographic.

E megjithatë ngjyra mban shumë bagazhe kulturore. Ndërsa ngjyra rozë bëri ngritjen nga paleta e natyrës në stolisjen njerëzore, ajo mblodhi konotacione të kolonizimit, bukurisë, fuqisë dhe gjinisë.

Si u bë rozë një pikë kthese kulturore? Ndërsa bota merr një interes të rigjallëruar në planetin e nxehtë-rozë të banuar nga Barbie, ja një histori e shkurtër e ngjyrës bindëse.

Admirim për rozën në botën e lashtë

Njerëzit e hershëm kaluan shpejt nga admirimi i rozës në botën natyrore në përpjekjen për ta veshur atë. Për shembull, në malet Ande rreth 9.000 vjet më parë, gjuetarët e egër në atë vend që tani është Peruja vishnin rroba lëkure të përshtatura me një ngjyrë rozë falë nuancës okër në të kuqe, një pigment oksid hekuri që është një nga pigmentet më të vjetra natyrore të përdorura nga njerëzit.

Në Egjiptin e lashtë, njerëzit përdornin okër për të lyer buzët dhe faqet e tyre. Kur aplikohet në lëkurën e njeriut, pigmenti i kuq krijoi një rozë të ngjashme me “blushin” e kozmetikës së sotme, të cilën ata e shihnin të lidhur me dashurinë, seksualitetin dhe bukurinë. Në të gjithë botën mbizotëronin shpikje të ngjashme, duke përdorur gjithçka, që nga luleshtrydhet e shtypura e deri tek bima amaranth i kuq.

Ngjyra e kozmetikës dhe kolonializmi

Edhe pse etimologjia e fjalës nuk dihet, fjala "rozë" u përdor për të përshkruar ngjyrën në shekullin e 18-të. Në atë kohë, rozë ishte lidhur pazgjidhshmërisht me kolonializmin, pasi kërkesa për pigment për kozmetikë i shtyu evropianët të korrnin burime natyrore në pjesë të tjera të botës.

Për shembull, në përpjekje për të bërë pigmente rozë nga lëvorja dhe sapuni i kuq i drurit të Brazilit, tregtarët evropianë i detyruan punëtorët e skllavëruar të prenë kaq shumë pemë “eponymous” të Brazilit, saqë vendi mbeti i shpyllëzuar dhe pema gati u zhduk.

Gjatë kësaj epoke të eksplorimit, konsumatorët i lyen faqet dhe buzët e tyre rozë nga pigmente të tjera si karmajni, që rrjedhin nga insektet kokinike të korrura në Amerikën Qendrore dhe Jugore në kushte të ngjashme.

Ndërkohë, ngjyra kishte edhe një lidhje më të mirëfilltë me kolonizimin: Gjatë kësaj kohe, Perandoria Britanike u rrit aq shumë, saqë ngjyra rozë, të cilën hartografët e përdornin për të shënuar territoret e saj në mbarë botën, dominoi hartën botërore.

Pink bëhet një çmenduri autentike e modës

Ndërsa tjegullat e kuqe u bënë më të arritshme dhe më të lira, aristokratët evropianë të shekullit të 18-të patëm një pasion për rozën. Historiani i artit Michel Pastoureau shkruan se "klasat më të privilegjuara të shoqërisë evropiane dëshironin nuanca të paletës “pastel” të ngjyrave, gjysmëtonet dhe risitë më të reja nga këto nuanca të ngjyrave, në mënyrë që të dalloheshin nga klasat e mesme, të cilat tani kishin qasje në ngjyra të ndritshme, të forta ".

Madame de Pompadour, dashnorja e Louis XV të Francës gjatë viteve 1740 dhe 1750, e përdori ngjyrën si një personifikim të sajin. Artistët që e pikturonin dhe krijonin objekte të bukura për shtëpitë e saj të shumta përdornin rozë në të gjitha dizajnët e tyre, madje edhe karrocat e saj, dhe ajo ndihmoi në popullarizimin e mëtejshëm të ngjyrës në të gjithë Evropën.

Shfaqja e bojërave sintetike në mesin e shekullit të 19-të, e cila lindi ngjyrën vjollcë-rozë të njohur si “Mauve”, e bëri rozën më të arritshme se kurrë më parë. Në vitet 1930, rozë e shndritshme ishte bërë një rrëmujë e mirë mode. Stilistja avant-garde Elsa Schiaparelli bëri "rozën tronditëse" ngjyrën e saj të firmës, duke ndihmuar në përhapjen e modës për veshjen e femrave.

Ajo funksionoi: Deri në vitin 1935, edhe gazetat lokale si News and Observer në Raleigh, North Carolina, po deklaronin se "PINK IS FAVORITE" ( roza parapëlqehet ). Dhe në vitin 1939, një komentator mbretëror shkroi në “Daily Telegraph” të Londrës se ngjyra rozë ishte kaq e famshme, saqë ishte gati e kudondodhur si për shoqërueset e nuses, ashtu edhe për debutantet. “Kaq e pranishme është ngjyra rozë, saqë disa gra po rebelohen kundër saj”, shkruante gazeta.

Rozë është për... djemtë?

Në të njëjtën kohë, rozë fitoi rëndësi në një sferë tjetër: moda e bebeve. Gjinia dhe moda e bebeve ishin ndërthurur prej vitesh. Rreth Luftës së Parë Botërore, guidat e etiketës dhe kolumnistët e këshillave të modës filluan të këshillonin që nënat t'i vishnin fëmijët e tyre me rroba me nuanca specifike për gjininë.

Por cilat ngjyra? Një sondazh i vitit 1927 i shitjes mbi ngjyrat e veshjeve të foshnjave të botuara në “TIME” tregon një komb të ndarë, me shitësit si “Filene's” dhe “Marshall Field” që rekomandojnë rozën për djemtë, por gjigandët e mallrave si “Macy's”, “Bullock's”, dhe të tjerë pretendonin se rozë ishte më mirë e përshtatshme për vajzat.

Megjithatë, në vitet 1960, nënat filluan të blinin rroba rozë për foshnjat e tyre femra, duke veshur fëmijët e tyre meshkuj me të kaltër pastel.

"Asnjë nga këto tranzicione nuk ndodhi nga dekreti i ekspertëve të kujdesit për fëmijët apo ndonjë shpallje e industrisë," shkruan historiani Jo B. Paoletti. Në vend të kësaj, rozë fitoi si një shenjë e gjinisë femëror të një foshnjeje si pjesë e një shtytje pas Luftës së Dytë Botërore për të përforcuar rolet tradicionale gjinore në shtëpitë amerikane dhe realizimin nga shitësit se ata mund të fitojnë më shumë para në këtë mënyrë.

“Sa më shumë veshje për bebet të mund të projektoheshin për një fëmijë individual dhe gjinia ishte mënyra më e lehtë dhe më e dukshme për të dalluar foshnjat aq më e vështirë do të ishte që prindërit të kalonin rroba nga një fëmijë në tjetrin dhe sa më shumë veshje të blinin ndërsa familja e tyre rrite”, shkruan Paoletti. Shpejt, shitësit shfaqën të gjithë "korridoret rozë" të mbushura me veshje dhe lodra ngjyrë rozë për konsumatorët e vegjël.

 Ana e errët e rozës

Roza u hodh poshtë edhe nga disa si simbol i dobësisë apo edhe i qëllimit të mbrapshtë.

Në Gjermaninë naziste, për shembull, ngjyra përdorej për të shenjëzuar burrat homoseksual në kampet e përqendrimit dhe të vdekjes, dhe me daljen e Luftës së Ftohtë, simpatizantëve të dyshuar komunistë iu dha emri nënçmues i "pinkos"-një term që i referohej një personi me prirje "të kuqe" drejt politikës radikale.

Ndërkohë, anëtarët e lëvizjes çlirimtare të grave u përpoqën të distancoheshin nga një ngjyrë që ishte lidhur pazgjidhshmërisht me feminilitetin dhe seksualitetin, mendoni Marilyn Monroe duke u ngjitur poshtë një shkallë me një fustan rozë tronditës, i rrethuar nga burra me kostume “smoking”.

Anti-feministet, ndërkohë, përqafuan rozën. Autorja Helen B. Andelin, për shembull, bëri paraqitje publike në ansamblet gjithë-rozë në vitet 1960 dhe 1970 gjatë leksioneve që inkurajonin gratë të braktisnin feminizmin dhe të përqafonin jetët si shtëpiake.

Rimarrja e rozës

Mbetjet rozë janë të lidhura me feminilitetin edhe sot e kësaj dite, por në dekadat e fundit, grupet që dikur kanë përbuzur me përçmim ngjyrën, tani kanë bërë lëvizje për ta rifituar atë.

Në komunitetin LGBTQ, për shembull, njerëzit që dikur ishin të detyruar të vishnin rozë si të dëbuar, e kanë adoptuar nuancën si simbol të lëvizjes së tyre për drejtësi sociale. Në vitin 1987, Koalicioni AIDS për “Të Çliruar Pushtetin”, miratoi një trekëndësh rozë të nuancës çamçakëz në fushatën e tyre "Heshtja = Vdekja" për të rritur ndërgjegjësimin për HIV-AIDS dhe për të destigmatizuar sëmundjen. Ishte vetëm një shembull i përdorimit të rozës për të përfaqësuar krenarinë e homoseksualëve.

Disa feministe gjithashtu kanë rifituar ngjyrën, duke luftuar stereotipet gjinore me një adoptim të të gjitha nuancave të trëndafilit si “fuchsia”, dhe “çamçakëz” rozë. Në marsin e Grave 2017, për shembull, një det protestuesish të veshur me "kapele vaginash" rozë dhe me veshë maceje, protestuan kundër përurimit të presidentit amerikan Donald Trump, vërejtjet mendjelehta të tij për organet gjenitale femërore u shfaqën gjatë një interviste tërhoqën një lloj dënimi për të nga mbarë bota.

Sot, ngjyra rozë është rritur edhe një herë në popullaritet. Në vitin 2016, instituti i ngjyrave “Pantone” njoftoi se një nuancë e rozës së pluhurosur e quajtur “Millennial Pink” për brezin që e kishte përqafuar atë më së shumti, ishte ngjyra e vitit.

Këtë vit, filmi “Barbie” i Greta Gerwig ndihmoi në nxitjen e rritjes së estetikës "Barbiecore" me ngjyrë rozë, duke frymëzuar admiruesit të ngjyrosin shtëpitë dhe gardërobat e tyre me çdo nuancë rozë. Sipas Axios, kërkimet për termin "Dhoma estetike Barbiecore" u rritën mbi 1,000 për qind midis majit 2022 dhe majit 2023, duke pasqyruar dëshirën e konsumatorëve për brendet sa më rozë të jetë e mundur.

Nuk ka asnjë të dhënë se cili permutacion i rozës do të robërojë botën më pas por duke pasur parasysh historinë shumëngjyrëshe të nuancave që bien diku midis të bardhës dhe të kuqes, e djathta tjetër e rozës ndoshta ndodhet pikërisht rreth qoshes më të afërt./koha/